ศิลปะไทย

ยุคก่อนประวัติศาสตร์ไทย

1.  แบบทวาราวดี  (ราว  พ.ศ.  500 - 1200)
2.  แบบศรีวิชัย  (ราว  พ.ศ.  1200 - 1700)
3.  แบบลพบุรี  (ราว  พ.ศ.  1700 - 1800)

1.  แบบทวาราวดี  (ราว  พ.ศ.  500 - 1200)

เป็นฝีมือของชนชาติอินเดียซึ่งอพยพมาสู่สุวรรณภูมิ  ศูนย์กลางอยู่นครปฐม  เป็นศิลปะแบบอุดมคติ  รุ่นแรกเป็นฝีมือชาวอินเดีย  แต่สมะยหลังเป็นฝีมือของชาวพื้นเมืองโดยสอดใส่อุดมคติทางความงาม  ตลอดจนลักษณะทางเชื้อชาติ  ศิลปะที่สำคัญคือ

      1.  ประติมากรรม
      พระพุทธรูปแบบทวาราวดี  สังเกตได้ชัดเจนคือพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทและยก
พระหัตถ์ขึ้น  โดยส่วนมากสลักด้วยหินปูน  ภาพสลักมากคือบริเวณพระปฐมเจดีย์  คือ  
ธรรมจักรกับกวางหมอบ
      2.  สถาปัตกรรม
      ที่ปรากฎหลักฐานบริเวณนครปฐม  กาญจนบุรี  ราชบุรี  อ่างทอง  สุพรรณบุรี  ได้แก่
สถูปลักษณะเดินดิน  ทำเป็นมานาวผ่าซีก  หรือรูปบาตรคว่ำ  อยู่บนฐานสีเหลี่ยม  เช่น
เจดีย์นครปฐมองค์เดิม

ศิลปะแบบทวาราวดี

2.  แบบศรีวิชัย  (ราว  พ.ศ.  1200 - 1700)
      เป็นศิลปะแบบบอินดีย - ชวา ศูนย์กลางของศิลปะนี้อยู่ที่ไชยามีอาณาเขตของศิลปะศรีวิชัย  เกาะสุมาตรตรา  พวกศรีวิชัยเดิมเป็นพวกที่อพยพมาจากอินเดียตอนใต้  แพร่เข้ามาพร้อมกับพระพุทธศาสนาลัทธิมหายาน  ได้สร้างสิ่งมหัสจรรยทของโลกไว้
อย่างหนึ่ง
โดยสลักเขาทั้งลูกให้เป็นเขาไกลลาส  คือ  สถูปโบโรบูเดอร์
      ศิลปะกรรมในประเทศไทย  คือ
      1.  ประติมากรรม
      ค้นพบพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร  ทำเป็นสัมฤทธิ์ที่ไชยา  โดยสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ถือว่าเป็นศิลปะชั้นเยื่ยมของแบบศรีวิชัย
      2.  สถาปัตยกรรม
      มีงานตกแต่งเข้ามาปนอยมากู่ในสถูป  เช่นสถูปพระบรมธาตุไชยา   สถูปวัดมหาธาตุ

ศิลปะแแบบศรีวิชัย

3.  แบบลพบุรี  (ราว  พ.ศ.  1700 - 1800)
ศิลปะแบบนี้คล้ายของขอม  ศูนย์กลางอยู่ที่เมืองลพบุรี  ศาสนาพราหมณ์เข้ามามีบทบาทตามความเชื่อ  สร้างเทวาสถานอัน
ใหญ่โตแข็งแรงคงทนถาวร  เช่น  ปราสาทหินพนมรุ้ง  นครวัด  นับเป็นสิ่งมหัสจรรย์ของโลก
1.  ประติมากรรม
สร้างพระพุทธรูป  พระโพธิสัตว์  พระพุทธรูปสมัยลพบุรีเปลือยองค์ท่อนบน  พระพักตร์เกือบเป็นสีเหลี่ยม  มีฝีมือในการ
แกะลวดลายมาก
2.  สถาปัตยกรรม
สร้างปรางค์เป็นเทวสถาน  การก่อสร้างใช้งวัสดุที่แข็งแรงทนทาน  ที่มีอยู่ตามท้องถิ่น  เช่น  ศิลาแลง  หินทราย  ศิลปะที่สำคัญได้แก่  ปรางค์ลพบุรี

ศิลปะแบบลพบุรี

         

          

   ยุคประวัติศาสตร์ไทย

1.  แบบเชียงแสน  (พ.ศ.  1600 - 2089) 2.  แบบสุโขทัย  (พ.ศ.  1800 - 1981) 3.  แบบอยุธยา  (พ.ศ.  1893 - 1310) 4.  แบบรัตนโกสินทร์  (พ.ศ.  2325 - ปัจจุบัน)   1.  แบบเชียงแสน  (พ.ศ.  1600 - 2089) เรียกตามชื่อเมืองเชีงแสน  ซึ้งเคยเป็นราชธานีแคว้นล้านนาในสมัยตอนต้น  ไทยเข้ามาปกครองแคว้นนี้  เป็นพุทธศาสนาลัทธิหินยานอย่างพุกาม   ซึ่งพระเจ้านิรุทธมหาราชทรงนำมาเผยแพร่ไว้  ศิลปะเชียงแสนรุ่นแรกไทยได้รับอิทธิพลพุกาม  (พม่า)  วัตถุที่ใช้  ประกอบงานสถาปัตยกรรมยุคนี้ใช้อิท   ปูน  โลหะ  ไม่ปรากฎว่าใช้หิน  ศิลปะเชียงแสนรุ่งเรืองมากถึงขีดสุดในสมัยพระเจ้าติโลกราชซึ่งเรียกได้ว่า  "ยุคทอง"   1.  ประติมากรรมพระพุทธรูป  ที่ถือได้ว่าเป็นแบบเชียงแสน  จัดว่างามได้แก่  พระพุทธสิหิงส์  ในพิพิธภัณฑ์สถานแหล่งชาติ  หล่อด้วยโลหะนอกจากนั้นมี งานแกะสลักตกแต่งไม้  ตกแต่งอาคาร 2.สถาปัตยกรรมได้รับอิทธิพลของศิลปะแบต่างๆ  เช่น 2.1  อิทธิพลพุกาม  (พม่า)  ได้แก่  สถูปที่วัดพระยืน  จังหวัดลำพูน 2.2  อิทธิพลลานนาเดิม  (มอญ - อินเดีย)  ได้แก่  เจดีย์เหลี่ยม  เช่น  วัดกู่กุฏิ  จังหวัดลำพูน 2.3  อิทธิพลแบบลานช้าง  (โคตรบูรณ์)  ได้แก่  พระธาตุเชิงชุม  พระธาตุสรีทัติ  จังหวัดนครพนม 2.4  อิทธิพลลังกา  ชอบทำฐานสูง  มีบัวซ้อนกันหลายชั้น  เช่น  วัดเจดีย์หลวง  พระธาตุดอยสุเทพ  จังหวัดเชียงใหม่ 2.5  แบบเชียงแสนแท้  ได้แก่  โบสถ์และหอไตรวัดพระสิงห์  จังหวัดเชียงใหม่ ศิลปะแบบเชียงแสน  2.  แบบสุโขทัย  (พ.ศ.  1800 - 1981)       ศิลปะแบบสุโขทัยแบบผสมมาก  และจัดว่าฝีมือของศิลปินไทยในยุคนี้สูงสุดในประวัติศาสตร์มีแบบอย่างเป็นของตนเอง   เรียกว่า  ศิลปะแบบสุโขทัยแท้  พระพุทธรูปำด้รับยกย่องว่า  เป็นศิลปกรรมชั้นเลิศ  ศิลปกรรมที่สำคัญที่สุดคือ       1.  จิตกรรม       เป็นแบบเส้นกัน  พื้นดินสีแดง  ตัดเส้นดำ  ผมดำ  ผิวเนื้อขาว  ลวดลายมีสีเหลืองบ้าง  เช่นซุ้มประตูวัดมหาธาตุ  สุโขทัย       2.  ประติมากรรม       พระพุทธรูป  สมัยสุโขทัยแสดงถึงความรู้สึกของชาติไทยโดยเฉพาะ  ได้สร้างพระพุทธรูปปางลีลาอ่อนช้อย  แบบสุโขทัยหนักไปทางธรรมชาติ   ให้ความรู้สึกอ่อนโยน  เมตตา  พระพุทธรูปที่สำคัญในศิลปะแบบสุโขทัยคือ  พระพุทธชินราช  พิษณุโลก  ภาพปั้นปูนแบบสุโขทัยที่งดงาม  เป็น ภาพปั้นประกอบลวดลายที่วัดนางพญา  ภาพสลักไม้เพดานปรางค์  วัดหมาธาตุ    3.  สถาปัตยกรรม  แบ่งตามอิทธิพลดังนี้    3.1  อิทธิพลลพบุรี  ได้แก่  ปรางค์วัดมหาธาตุ  สวรรคโลก    3.2  อิทธิพลลังกา  ได้แก  สถูปวัดช้างล้อม  สุโขทัย    3.3  อิทธิพลศรีวิชัย  ได้แก่  สถูปวัดเจดีย์เจ็ดแถว  สวรรคโลก    3.4  อิทธิพลสูโทัยแท้  ได้แก่  สถูปยุทธหัตถีย์  (องค์เดิม)  จังหวัดตาก ศิลปะแบบสุโขทัย 3.  แบบอยุธยา  (พ.ศ.  1893 - 1310)       มีอายุถึง  417  ปี  และมีแบบอย่างศิลปะมากที่สุดในประเทศไทย  ลัทธิศาสนาในอาณาจักรนี้มีศาสนาพุทธ  และลัทธิหินยานลัทธิลังกาวงค์   ศาสนาพราหมณ์ของขอม  ศาสนาคริสเตียน  กรุงศรีอยุธยาสร้างขึ้นเมื่อปี  พ.ศ.  1893  อาณาจักที่มีพระเจ้าอู่ ทอง  เชื้อวงศ์เชียงราย  ได้สร้างขึ้นใหม่  มีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศมากมาย  จึงได้รับอิทธิพลจำนวนมาก    ศิลปะที่สำคัญ    1.  จิตกรรม    -  อิทธพลจากจีนและยุโรบ  ได้รับการติดต่อทางการค้าขาย  ศิลปะภาพเขีนยหนักไปทางประดิษฐ์  ใช้ทองปิดเป็นบางแห่ง    2.  ประติมากรรม    2.1  พระพทธรูปแบบอู่ทอง  ได้สร้างขึ้นแพร่หลายมาก  มีพระพักตร์ยาว  ทำด้วยหินทรายหล่อสัมฤทธิ์    2.2  งานปั้นสลัก    -  ภาพสลักวัดพระสรีสรรเพชญ์  ภาพสลักบานประตูวัดหันตรา    3.  สถาปัตยกรรม       แบ่งตามอิทธิพลคือ    3.1  อิทธิพลทวาราวดี  งานสถาปัตยกรรมเห็นไม่ชัด  แต่ปรากฏในงานสลักไม้    3.2  อิทธิพลลพบุรี  ได้แก่ปรางค์ที่วัดราชบูรณะ  อยุธยา    3.3  อิทธิพลเชียงแสน  ได้แก่  สถูปทรงสี่เหลี่ยมวัดไชยวัฒนา    3.4  อิทธิพลลังกา  ได้แก่สถูปพระศรีสุริโยทัย    3.5  อิทธิพลตะวันตก  ได้แก่  พระที่นั่งเย็น (สร้างริมบึงพระราม)  ลพบุรี    3.6  อิทธิพลจีน  ได้แก่วัดบรมพุทธาราม  (กระเบื้องเคลืบแบบลูกฟูก)    3.7  อิทธิพลแบบอยุธยาแท้  ได้แก่  สถูปภูเขาทอง  สถูปพระศรีสุริโยทัย ศิลปะแบบอยุธยา 4.  แบบรัตนโกสินทร์  (พ.ศ.  2325 - ปัจจุบัน)        หลังจากเสียกรุงศรีอยุธยา  ศิลปะต่าง ๆ  ก็เสื่อมลง  ศิลปินหนีหายถูกกวาดต้อนไปเป็นเป็นอันมาก  ศิลปกรรมเริ่มปรับปรุงขึ้นจากอีกหลังจากสถาปนา กรุงรัตนโกสินทร์  ในปีพ.ศ.  2325  ประวัติความเป็นมาดังนี้       รัชกาลที่  1-2  ศิลปกรรมถือตามแบบอย่างอยุธยา       รัชกาลที่  2      ศิลปกรรมแบบจีนเข้าวมามีบทบาทอย่างรุนแรง       รัชกาลที่  4-5  ศิลปกรรมตะวันตกหลั่งไหลเข้ามา       รัชกาลที่  6      ศิลปกรรมมีลักษณะเดิมอีก  โดยพระองค์ทรงพยายาม  เหนี่ยวลั้งความหลงผิด ๆ  ทางศิลปะ   ปรับปรุงศิลปะ  ดั้งเดิมของไทยขึ้นมาใหม่่       ศิลปกรรมที่สำคัญของไทย       1.จิตกรรมประวัติศิลปะไทย       -  ภาพเขียนผาผนังพระที่นั่งพุทไธศวรรค์  พิพิธพัณฑ์       2.  ประติมากรรม       -  พระพุทธรูป  ประประธานในโบสถ์  วัดมหาธาตุ       3.  สถาปัตยกรรม  แบ่งตามอิทธิพลคือ   3.1  อิทธิพลอยุธยา  ได้แก่  ปรางค์วัดอรุณราชวราราม   3.2  อิทธิพลจีน  ได้แก่  โบสถ์ - วิหาร  วัดบวรนิเวศ   3.3  อิทธิพลตะวันตก  ได้แก่  พระที่นั่งจักรกรีมหาปราสาท   3.4  อิทธิพลรัตนโกสินทร์  ได้แก่  ซุ้มประตูมณฑปวัดเชตุพนฯ     3.5  อิทธิพลรัตนโกสิทร์แบบฟื้นกลับ  หมายถึง  แบบอย่างศิลปะของไทยในยุคต่างๆ  มาดัดแปลงเพื่อให้เหมาะแก่งานในยุคปัจจบัน  เกิดขึ้นรัชกาลที่ 5 - 6  ได้แก่  อนุสาวรีย์ทหารอาสา  หอสมุดแห่งชาติ  โรงเรียนวชิรวุธ  เป็นต้น

ศิลปะแบบรัตนโกสินทร์